Częstochowa to miasto znane przede wszystkim z Jasnej Góry, ale niewielu wie, że ma także swoje kulinarne tradycje. Tradycyjna kuchnia w Częstochowie wyrasta z ziemi mazowieckiej i małopolskiej, ale przez lata kształtowały ją także wpływy śląskie oraz kuchnia pielgrzymów, którzy przybywali tu od wieków. Co jadano dawniej? Jakie potrawy przetrwały do dziś?
Co jadano w Częstochowie w dawnych wiekach?
Częstochowa była miastem, które tętniło życiem dzięki pielgrzymkom. Przyjeżdżali tu ludzie z całej Polski, a nawet z innych krajów, co sprawiało, że w gospodach można było znaleźć potrawy charakterystyczne dla różnych regionów. Jednak miejscowi bazowali na tym, co dawała ziemia – a ta obfitowała w kaszę, kapustę, ziemniaki, grzyby i rośliny strączkowe.
W domach chłopskich królowała zalewajka, czyli zupa na bazie zakwasu z mąki żytniej, często z dodatkiem ziemniaków i boczku. Było to danie proste, ale pożywne, które można było przygotować w kilka chwil. Często podawano je także pielgrzymom, którym gospodynie serwowały gorącą strawę w przydrożnych chatach.
Kolejną częstochowską specjalnością była kwaśnica, przygotowywana nieco inaczej niż w górach – lżej, bardziej wodniście, ale wciąż z wyrazistym smakiem kiszonej kapusty i skrawków mięsa. To danie, które do dziś można znaleźć w niektórych domach i restauracjach.
Tradycyjna potrawa Częstochowy – co wyróżniało lokalną kuchnię?
Nie można mówić o kuchni częstochowskiej, nie wspominając o daniach mącznych, które były podstawą codziennej diety. Pyzy, kluski leniwe, pampuchy, a także placki ziemniaczane – to wszystko trafiało na stoły mieszkańców miasta. Częstochowskie gospodynie miały swoje sposoby na oszczędność – np. resztki ziemniaków wykorzystywano do przygotowania ziemniaczanej babki lub farszu do pierogów.
Warto wspomnieć także o kapuśniaku na żeberkach, który często gościł na stołach robotniczych rodzin Częstochowy. To danie sycące i rozgrzewające, które dodawało sił po całym dniu pracy.
Wśród tradycyjnych dań wyróżnia się także golonka w piwie, którą serwowano na większe okazje. Częstochowscy rzeźnicy mieli swoje sposoby na przyrządzanie mięsa, a duszona golonka była jednym z ich popisowych specjałów.
Co jedli pielgrzymi i co przetrwało do dziś?
Pielgrzymi odwiedzający Częstochowę potrzebowali posiłków, które były szybkie, tanie i pożywne. Dlatego dużą popularnością cieszyły się jarmużnica – zupa na bazie jarmużu i ziemniaków oraz krupnik, który gotowano na dużą skalę w klasztornych kuchniach.
Na słodko podawano ciastka pielgrzymkowe, czyli proste wypieki z miodem i bakaliami, które można było długo przechowywać. Do dziś w okolicznych cukierniach można znaleźć ich współczesne wersje.
Nie można zapomnieć także o kulebiaku, czyli drożdżowym cieście nadziewanym kapustą i grzybami, które pieczono zwłaszcza w okolicach świąt.
Jakie częstochowskie smaki przetrwały do dziś?
Dziś tradycyjna kuchnia w Częstochowie powoli wraca do łask. Restauracje coraz chętniej serwują regionalne specjały, takie jak zalewajka, kwaśnica czy kapuśniak na żeberkach. W niektórych lokalach można spotkać golonkę w piwie i różne odmiany klusek.
Czy kuchnia Częstochowy ma szansę stać się tak rozpoznawalna, jak inne kuchnie regionalne w Polsce? Być może wystarczy przypomnieć o dawnych smakach i dać im nowoczesną odsłonę. A kto wie – może już niedługo w restauracyjnych menu pojawi się więcej dań, które od wieków gościły na stołach częstochowian?
